خبرگزاری تسنیم – هر روز از رسانه‌های مختلف اخباری به گوشمان می‌رسد که دنیا در حال گرم شدن است و درختان در حال قطع شدن. سطح آب دریاها بالا و بالاتر می‌آید و یخچال‌های طبیعی در حال آب شدن. گاهی هم به گوشمان می‌رسد که فلان گونه‌ی جانوری منقرض شده و دیگر در روی کره‌ی زمین وجودِ خارجی ندارد. کلان‌شهرها هر روز در حال گرم و گرم‌تر شدن هستند و فضا برای زندگیِ بشر هر روز تنگ و تنگتر می‌شود. با این که ما از کنار همه این‌ها به راحتی می‌گذریم اما هستند کسانی که در پی چاره‌ای برای حل این مشکلات و یا حداقل جلوگیری از بیشتر نشدنش هستند. یکی از مهمترین راه‌ها برای هم‌زیستی با طبیعت و جلوگیری از آسیب‌های جدی به محیط زیست «معماری پایدار» است. این درست همان هنر و البته صنعتی است که می‌تواند بسیاری از مشکلاتِ زیست محیطی بشرِ امروز را حل کند. «معماری پایدار» می‌خواهد راهِ تعاملِ درستِ انسان با طبیعت را در پی بگیرد. راهی که بسیاری از کشورهای دیگر آن را درپی گرفته‌اند و نتیجه‌های خوبی هم نصیبشان شده است. اما در ایران «معماری پایدار» راهش را تازه آغاز کرده است.
عصر روز پنج شنبه 10 تیر 1395 بود که مرکز معماری ایران همایش «معماری پایدار، چالش‌ها و فرصت‌ها» را با حضور استادان دانشگاه‌ها، دانشجویان و علاقمندان به معماری برگزار کرد. در این همایش کسانی مانند دکتر فلامکی، دکتر جمال اطهاری دکترای شهرسازی از دانشگاه پاریس، دکتر نازیلا خاقانی دکترای معماری از دانشگاه فلورانس و پژوهشگر معماری پایدار، مهندس حمید ناصری کارشناس ارشد لید آمریکا و مدیریت انرژی، دکتر مجید مفیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت و دکترای معماری از دانشگاه شفیلد انگلستان به ایراد سخنرانی پرداختند و زوایایی از «معماری پایدار» را بازگو کردند.
در این میان ماهم برای اطلاع از برنامه‌های مرکز معماری ایران در زمینه «معماری پایدار» سراغ سید مجتبی فاطمی مدیرعامل مرکز معماری ایران رفتیم تا از دیدگاه این استاد دانشگاه با مفهومِ «معماری پایدار» آشنا شویم و از برنامه‌های این مرکز برای این منظور مطلع شویم. فاطمی در صحبت‌هایش از تاسیس دپارتمانِ «معماری پایدار» و برنامه‌هایشان برای گسترش هر چه بیشتر این معماری سخن گفت.
تسنیم: از «معماری پایدار» شروع کنیم. کمی در این‌باره برایمان توضیح دهید که اساسا این مفهوم چه تاثیری در هنرِ معماری و البته در زندگی ما دارد.
بحث معماری پایدار نقشش فراتر از تاثیر آن در معماری است و در روند آینده زندگی بشر تاثیر دارد. معماران و شهرسازان می‌توانند در معماری پایدار تاثیر گذار باشند که این همان «معماری پایدار» است. اما ما بحث کلی‌تر داریم و آن این است که بشر راه تعامل با طبیعت را به درستی انتخاب نکرده و این شیوه‌ی تعاملِ کنونی باعث انقراض گونه‌های مختلف می‌شود و حتی ممکن است به جایی برسد که امکان زندگی بشر بر روی زمین دیگر وجود نداشته باشد. برای کنترل این معضل معماران و شهرسازان می‌توانند نقش تعیین کننده‌ای داشته باشند که این نقش در قالب معماری پایدار تعریف می‌شود.
خیلی از بحث‌های معماری پایدار به سیاست‌های کلان اقتصادی برمی‌گردد. معماران و شهرسازان می‌توانند بسیار تاثیر گذار باشند تا بشر به سمتی حرکت کند که استفاده درستی از زمین و طبیعت داشته باشد.
تسنیم: «معماری پایدار» در چه زمینه‌ها و جنبه‌هایی می‌تواند نمود داشته باشد. تاثیرهای کوتاه‌مدت و درازمدت این مقوله به چه صورتی است.
معماری پایدار در چند جنبه می‌تواند نمود داشته باشد: در حال حاضر ما 4 برابر متوسط دنیا مصرف انرژی داریم، پس اگر معماران ما با حمایت نهادهای شهری و دولتی بتوانند ساختمان‌هایی درست کنند که انرژی کمتری مصرف کنند در واقع به معماری پایدار نزدیک شده‌ایم.
یکی از راه‌های رسیدن به این منظور استفاده از مواردی در کف در دیواره در سقف و نمای ساختمان‌ها است که هدردهی انرژی را کمتر کند. راه دیگرش این است که ما کم کم منابع انرژی غیر فسیلی را برای مصرف در نظر بگیریم؛ مانند سلول‌های خورشیدی. پس معماری پایدار در کوتاه مدت می‌تواند با کم‌کردنِ هدررفتنِ انرژی و در دراز مدت هدایتِ ما به سمت استفاده از انرژی‌های غیر فسیلی می‌تواند تاثیرگذار باشد.
تسنیم: مرکز معماری ایران اواخر هفته گذشته همایشی برای «معماری پایدار» برگزار کرد. این همایش چه برنامه‌هایی داشت و چه هدفی را دنبال می‌کرد.
این همایش همانطور که اعلام شد شروعی است برای فعالیت ما در زمینه «معماری پایدار». براساس ضرورت‌هایی که دیدیم تصمیم گرفتیم که مرکز معماری پس از 11 سال فعالیت، دپارتمانی به عنوان «معماری پایدار» داشته باشیم. این مراسم هم رونمایی از این دپارتمان بود. برنامه‌های بسیاری مانند آموزش و ارتباط با صنعت و ساختمان هم داریم.
معماری پایدار باید توسط معماران انجام شود. بحث معماری پایدار الان در ایران بحثی لوکس است. یکی از هدف‌های ما این است که تمام معماران را درگیر این بحث کنیم و جامعه هدف ما فقط کسانی که در رشته انرژی کارشناسی ارشد گرفته‌اند، نیستند.
یکی دیگر از هدف‌هایمان این است که میان کسانی که در صنعت فعالیت می‌کنند و معماران ارتباط درستی برقرار کنیم. همچنین در نظر داریم تا سمیناری 3 روزه با موضوع «معماری پایدار» در اکتبر امسال برگزار کنیم و تلاش داریم که این سمینار به صورت کاربردی برگزار شود.
تسنیم: چقدر امیدوارید که «معماری پایدار» از مباحث نظری و سمینارها به عرصه‌ی عمل و اجرا نزدیک شود.
سعی می‌کنیم به اندازه توان خودمان این بحث معماری پایدار را به اجرا نزدیک کنیم. بیشتر ساختمان‌هایی که در تهران ساخته می‌شود 5 یا 6 طبقه هستند و ماسعی داریم این بحث معماری پایدار را در این ساختمان‌ها وارد کنیم. در تهران چند ساختمان به عنوان الگوی معماری پایدار ساخته شده اما ما به دنبال همه‌گیر کردنِ این مقوله هستیم.
تسنیم: همه ما می‌دانیم که در حال حاضر بیشترِ ساخت و سازهایی که در تهران و دیگر شهرهای ایران می‌شود، توسط «بسازبفروش‌ها» صورت می‌گیرد. به نظرتان این بسازبفروش‌ها می‌توانند با «معماری پایدار» کنار بیایند؟
بحث بسازبفروش‌ها مربوط به بحث نظام‌مهندسی و شهرداری‌ها و نهادهای مختلف است. اگر ساختمان را مهندس بسازد می‌داند که چطور از المان‌های معماری پایدار و سایر انرژی‌ها استفاده کند. امیدواریم که ارگان‌های مسئول اول تاکید کنند که ساختمان را باید مهندس بسازد و در آن زمان است که مهندس درک درستی از بحث‌های ما دارد. اما الان بساز بفروش‌ها درک درستی از مباحث ما ندارند و نگاهشان بیشتر اقتصادی و درآمدزایی است. کسی که ساخت و ساز سنتی می‌کند درباره مباحثی مانند گلخانه و مباحث سلول‌های خورشیدی و دیگر مسائل علمی ذهنیتی ندارد. آن بخش به وزارت مسکن و شهرداری‌ها برمی‌گردد تا بحث مجریان ذی‌صلاح برای ساختنِ ساختمان‌ها را درست کنند.
تسنیم: بین شهرداری و وزارت مسکن و دیگر ارگان‌ها چه تعاملی باید صورت گیرد تا در آینده به درک درستی از «معماری پایدار» برسیم.
این ابتدا یک فرهنگ است و از استفاده نکردن از ظروف پلاستیکی، از جداسازی زباله‌ها، از جلوگیری از ساخت و ساز در جنگل‌ها و مواردی از این دست آغاز می‌شود. اما در نهایت تنها راهش همین است و باید از جایی آن را آغاز کرد. الان یکی از بحث‌هایی که ما داریم بحث معماری کودکان است که امیدواریم در آینده مرکز ما بتواند روی آن کار کند. این که شما از همان کودکی یاد بگیرید که به محیط و زیست‌گاهتان احترام بگذارید؛ زیستگاهی که در سال‌های گذشته براثر تعامل نادرستی که انسان با آن داشته در حال کوچک شدن است. باید از همان کودکی این بحث را مطرح کرد.
تسنیم: «معماری پایدار» در ایران چه متولیانی دارد؟
معماری پایدار هم مانند بسیاری از چیزهای دیگر در ایران متولیان بسیاری دارد اما آدم‌های پاکارِ کم. ما امروز دپارتمان معماری پایدار را رونمایی کردیم اما چند ماه است که تلاش‌های بسیاری برای آن کرده‌ایم و تحقیقات وسیعی انجام داده‌ایم که ببینیم چه ارگان‌هایی در این حوزه فعالیت می‌کنند. وقتی رفتیم دنبالش دیدیدم که بسیاری از موسسه‌ها اسم‌های بزرگی دارند اما نه دفتری دارند و کسی هست و نه کارِ خاصی کرده‌اند. این هم یک بیماری است در ایران که درباره بسیاری از چیزها در داخل کشور متولیان بسیاری داریم اما در نهایت کسی که پای کار باشد و کشورش را دوست داشته باشد اندک هستند. دولت باید این بحث و کسانی که به طور جدی در این ماجرا فعال هستند را حمایت کند.
موسسه‌هایی مانند ما هم علاقه‌مندند و سعی می‌کنیم فعالیت‌های مداومی در این حوزه داشته باشیم.
تلاش داریم با خیلی از انجمن‌ها مانند انجمن مدیریت سبز و صنایعی که در این زمینه کار می‌کنند تعامل داشته باشیم. برای مثال در پی تعامل با گروه‌های صنعتی هستیم که در زمینه آبگرمکن‌های خورشیدی فعالیت می‌کنند تا ببینیم چطور می‌شود پیوند بزنیم میان صنعتی که در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده و بحث‌های آموزشی‌اش و فکر می‌کنیم این یکی از همان راه‌هایی است که می‌شود در ساخت و سازهای ساده هم تاثیر بگذاریم. می‌توان امیدوار بود که این بحث در کشور ما هم همه‌گیر شود.
تسنیم: یعنی می‌توان امیدوار بود که در آینده شاهد همه‌گیر شدنِ بحث معماری پایدار باشیم و تاثیر این مقوله بر زندگی مردم محسوس شود؟
ما خودمان هم امیدواریم و هم پایش وایساده‌ایم و مطمئن باشید که از این به بعد از بحث معماری پایدار بسیار خواهید شنید. در دنیا بحث معماری پایدار بسیار جدی است. چندی پیش که من به ایتالیا رفته بودم تا همکاری‌هایی با دانشگاه فلورانس داشته باشیم، چیزی که توجه‌ام را جلب کرد این بود که شما در آنجا به راحتی نمی‌توانید ساختمان‌ها را دستکاری کنید. خیلی در این ماجرا جدی هستند. مانند تهران نیست که هر کسی هر جور دوست داشته باشد عمل کند و ساختمانی را تخریب کند و 10 طبقه برود زیر زمین و برج بسازد و در نهایت هم ماجراهایی مانند اتفاقِ شهران پیش بیاید که از یک طرف زمین‌ها را سوراخ می‌کنیم و از طرف دیگر زمین نشست می‌کند. الان ساخت و سازی که در تهران هست در هیچ کجای دنیا نیست. همه این‌ها به نوعی تخریب طبیعت است. خوشبختانه شهرداری اعلام کرده که دیگر مجوز ساخت ساختمان‌های بالای 12 طبقه را نمی‌دهد و این مسئله امیدوارکننده است.
