نور پردازی محل زندگی

نور پردازي محل زندگي

در هر اتاقي بين نور طبيعي و نور مصنوعي پيوسته بده و بستاني هست. اين تغيير مداوم و پويا، در تمام طول روز و شب ادامه دارد. بنابراين خصوصيات يك اتاق از جمله ابعاد و جزئيات معماري آن،اندازه، نوع و تعداد پنجره ها، جهت قرارگرفتن اش نسبت به جهان بيرون و شيوه ي استفاده از آن در طول روز، همه ويژگيهاي كليدي هستند مه بايد در نور پردازي اتاق مد نظر قرارگيرند. درنتيجه، توجه توجه كافي به تاثير آفتاب بر يك اتاق به همان اندازه اهميت دارد كه توجه با تاثير نور مصنوعي بر همان فضا.

كمتر كسي به هنگام تصميم گيري براي روشن كردن محيط زندگي اش به اين موضوع توجه ميكند. در مكانهاي عمومي خانه ها بهطور سنتي يك طرح ثابت براي نورپردازي وجود داشته است. اتاق نشيمن شامل چندين محل براي نشستن يا جاي فعاليتهاي مختلف است. بنابراين براي اكثر مردم مكاني چند منظوره به حساب ميايد كه معمولا با لوستر روشن ميشود. گاهي شكل ديگري از چراغها نيز به كمك نور زمينه مي آيند، چه به شكل يك رديف چراغ و چه آباژور مخفي. در قسمت غذاخوري، يك آباژور معلق زيبا يا يك شمعدان كاملا به فضا مسلط ميشود. در اتاق خوابها، در كنار تخت يا صندلي راحتي كه در گوشه اي قراردارد،معمولا دوآباژور روميزي در طرفين قراردارد، امام كل اتاق با لوستر روشن ميشود.اين شيوه ي جا افتاده ي نورپردازي اگر چه قشنگ است، اما مطلوبترين راه روشن كردن منازل نيست.

در يك دنياي ايده آل و بي عيب و نقص ما قادريم نيازيك اتاق به نور را قبل از مبله شدن، و يا حتي هنگام كشيدن نقشه ي ساختمان مشخص كنيم، اما بيش از پيش از خانه اي به خانه ي ديگر نقل مكان ميكنيم و گاهي بعد از جابه جا شدن با نصب چراغهاي مورد نياز، دگرگوني هايي در اين منازل بوجود ميآوريم. براي رفع نيازهاي فوري به نور اغلب به سراغ لوسترهاي موجود در فروشگاهها ميرويم، امام اگر اين دگرگوني ها به دقت طراحي شوند، در هر حال ابعاد كاربردي و هنري اتاق را اساسا ارتقا ميبخشد. چنانچه بيشتر اوقات ما در چنين اتاقهايي سپري شود، اين دگرگوني ها پرمعناتر خواهد بود.

روشن كردن فضاي عمومي خانه

امروزه بيشتر اوقات افراد در اتاقهاي بزرگ و دلبازي سپري ميشود كه فعاليتهاي بسياري در آن انجام ميپذيرد، از جمله استراخت، تماشاي تلويزيون، مطالعه ،گوش دادن به موسيقي، معاشرت با دوستان، حتي انجام تكاليف،سرگرمي ها يا برنامه هاي خاص. اين اتاق ها هال يا نشيمن نام دارند، امام در اصل فضايي چند منظوره و پر كار هستند كه بايد براي امور گوناگوني مناسب باشند.

نورپردازي، درست همان طور كه در صحنه ي تئاتر توجه همه را به بازيگر جلب ميكند، در اتاق نشيمن نيز بايد قسمتهاي مختلف را مهياي فعاليتها سازد. در عين حال بايد محسنات يك اتاق را بارزتر كند. بايد مقدار لازم از نوع مناسب نور روي مجموعه هاي مختلف اثاثيه ي اتاق بيفتد تاموجب بهبود و تكميل دكوراسيون شود. رفع اين نيازها مستلزم تلفيق هر سه نوع نور است(يعني نور زمينه، كانوني و سبكي-به بخش يك مراجعه شود.)

در قسمت غذا خوري يا هر اتاق چند منظوره اي كه براي غذاخوردن هم مورد استفاده قرار ميگيرد، هنوز هم شمعدان بهترين منبع نور به حساب مي آيد كه دلايل خوبي هم دارد. شمعدان نه تنها اغلب منبع نور يكنواخت ،فراگير و مناسبي است، بلكه براي ايجاد سبكي خاص در اتاق نيز وسيله ي تزييني عالي است.شمعدانهاي كريستالي مات به اتاق ظرافت و شكوه ميبخشد،اما انواع فلزي و پر نقش و نگار آن فضايي گرم و صميمي ايجاد ميكند. امروزه چراغهاي آويخته درطرح هاي متنوع موجود است و به جاي همان شوعدانها بكار ميرود.

به هنگام انتخاب چراغهاي آويخته براي قسمت غذاخوري خانه، درنظر گرفتن چند نكته ضروري است. چراغ بايد مناسب با اندازه و شكل ميز غذا خوري و همچنين هماهنگ با دكوراسيون اتاق باشد.قبل از متداول شدن برق، داخل اين چراغها شمع قرارميگرفت و بافاصله ي زياد از بالاي ميز آويخته ميشد تا خطر آتش سوزي هم كمتر شود. اما حالا چراغ بايد 76 سانتيمتر بالاتر از ميز آويخته شود.اگر چراغي داراي حباب باز يا لامپ عريان باشد، بايد در ارتفاعي قرارگيرد كه چشم افراد دور ميز را نزند، يا اين كه بايد با استفاده از لامپ گازي از خيره كنندگي آن كاست. همچنين قطر چراغبايد حداقل 30 سانتيمتر كمتر از قطر ميز باشد و اگر ارتفاع سقف بيش از 40/2 متر باشد، براي هر30 سانتيمتر ارتفاع بيشتر چراغ بايد 5/7 سانتيمتر بالاتر نصب شود تانور متعادل گردد. چراغهاي آويزان زيبايي را كه نور خيره كنند دارند با نصب ديمر تحت كنترل درآوريد در نهايت به خاطر داشته باشيد كه براي استفاده از چراغها هيچ قانوني وجود ندارد. براي روشن كردن ميز غذاخوري ميتوان از يك رديف چراغ هاي توكار رو به پايين نيز بهره جست، كه در اين صورت يك شمعدان با شعله هاي  لرزان براي تغيير حال و هواي اتاق بكار ميآيد.

روشن كردن فضاهاي خصوصي خانه

دوراني كه از اتاق خواب فقط براي خوابيدن استفاده ميشد، سپري شده است.

امروزه اتاق خواب براي بيشتر اعضاي خانواده مكاني چند منظوره و مامني به شمار ميرود. گاهي اتاق خواب براي افراد خوش شانسي كه چنين جايي در اختيار دارند، سوئيت كاملي است كه كاربرد تمام اتاقها را دز يك جا دارد. به هميد دليل نور پردازي در اتاق خواب به اندازه ي ديگر اتاق خواب به اندازه ي ديگر اتاقهاي خانه متنوع و پيچبده است.

ابتدا تمام كارهايي را كه در اين اتاق انجام ميپذيرد در نظر بگيريد. از مطالعه ،نوشتن و تماشاي تلويزيون گرفته تا دنبال لباس گشتن و لباس پوشيدن براي يك مهماني، هر كدام از اين كارها به استثناي خوابيدن، منبع خاصي از نور ميطلبد و در صورتي كه اتاق برا ي دو نفر مشترك باشد، براي انجام همزمان دوكار منابع قابل تغيير نور لازم است. براي مثال اگر يكي از دو نفر خواب باشد و نفر ديگر بخواهد مطالعه كند يا براي يبرون رفتن آماده شود، نورپردازي اتاق بايد چنان ماهرانه طراحي شده باشد كه جوابگوي اينگونه كاربردهاي خاص و دقيق  باشد. توجه به اين موضوع، نياز يك اتاق خواب به روشنايي زمينه و نور متمركز را مسجل ميكند. معمولا نور سبكي نيز به عنوان عاملي تزئيني وارد كار ميشود. پس آغاز كار از كجا بايد باشد؟ در واقع چراغهاي آويخته يا سقفي متداول، به دلايل بسيار براي اتاق خواب اصلا مناسب نيستند.در اين نوع اتاق ها، اكثر كارها بيشتر در دورتادور اتاق انجام ميپذيردنه در وسط آن. تخت اغلب كنار ديوار قرار ميگيرد نه در وسط،محل مطالعه معمولا يا روي تخت است كه به وسيله ي نور متمركز روشن ميشود، و يا با يك صندلي و آباژور در گ.شه اي دنجمهيا ميشود. ميز آرايش هم كنار ديوار گذاشته ميشود. به همين خاطر منابع نوري كه با امور انجام شده در اتاق و نياز كاربران سازگار باشد، ضروري به نظر ميرسد. همچنين اگر كلاهك آباژور يا پرده هاي عمودي مات باشند، لوسترلحظات خلوت را خراب ميكند.

بالاخره، به دليل، ماهيت اتاق خواب و مهمترين كاربرد آن يعني خوابيدن، انعطاف پذيري نور نسبت به نور اتاق ديگر اهميت بيشتري دارد. بنابراين با تجهيز چراغها به ديمر، بايد قابليت تنظيم نور را افزايش داد. براي مطالعه كردن روي تخت خواب، علاوه بر آباژورهاي كنار تختي، ميتوان چراغهايي را كه بازوي تا شو دارند به ديوار نصب كرد ويا براي ما نور بهتر، ميتوان پايه ي آن را باپيچ مستقيما به پايه ي تخت وصل كرد تا براي تنظيم در بهترين موقعيت، بتواند به بالا و پايين حركت كند. در ضمن ميتوان از نور افكن يا چراغ مطالعه اي استفاده كرد كه پايه ي قابل نصب به بالاي سر يا چهارچوب تخت را دارد. سرانجام، فراموش نكنيد كه چراغهاي اتاق خواب دو كليد داشته باشند يكي كنار در ورودي و ديگري كنار تخت، چون هيچ چيز ناراحت كننده تر از اين نيست كه درست وقتي خوابتان گرفته، براي خاموش كردن چراغ از جا بلند شويد.

قواعد چراغها

براي اينكه از چراغي بهترين نتيجه را بگيريم، با توجه به هدف استفاده از آن، بايد آن را در مساعدترين نقطه قراردهيم. براي مثال، يك چراغ آويخته كه بايد روشنايي زمينه يا محيطي را ايجادميكند. اما اگر به منظور توليد نور متمركز باشد، بايد پايينتر نصب شود. در اينجا بعضياز قواعد را آورده ايم:

• چراغهاي مطالعه:آباژورهاي پايه بلند يا روميزي كه كنار صندلي قرارميگيرند هر دو يك نتيجه را به دست ميدهند. قاعده ي كلاهك آباژور بايد بين106 تا 110 سانتيمتر از كف زمين فاصله داشته باشد كه كه كمي پايينتر از سطح ديد خواننده اي با قد متوسط قرار ميگيرد. چراغهايي كه پشت صندلي گذاشته مي شوند بايد بلندتر باشند، فاصله ي سطح زمين تا قاعده ي كلاهك بايد حداقل 120 سانتي متر باشد. چراغ بايد تقريبا 25 سانتي متر عقب رت از شانه ي خواننده قرارگيرد.در كنار تخت خواب، قاعده ي كلاهك بايد 50 سانتي متر بالاتر از بالش باشد.
• نور كافي:ارتفاع لوسترها و آباژورها با توجه به كاربرد هر يك متفاوت است، اما قواعدي مبني بر تجربه وجود دارد. لوستر بايد حدود 76 سانتيمتر بالاتر تز كف ميز غذاخوري آويخته شود، اما اگر ارتفاع سقف بيش از 40/2 متر باشد، به ازاي هر 30 سانتيمتر ارتفاع بيشتر، حدود 5/7 سانتيمتر به فاصله ي ميز تا چراغ بيفزاييد. منابع نوري كه براي كارهاي دقيق همچون كاركردن، نوشتن، خياطي، نقاشي يا كار با ابزار استقاده ميشوند بايد بين 35 تا 38 سانتيمتر بالاتر از سطح كار و به فاصله ي 25 تا 35 سانتيمتر از شخص كاربر قرار گيرند.
• چراغهاي ديواري :ارتفاع اين چراغها بسته به طراحي آن و ارتفاع ديوار متغير است. اما به طور كلي بايد كمي بالاتر از سطح چشم نصب شوند. بايد نسبتا مسطح بوده بيش از 10 سانتيمتر جلوتر از ديوار قرار نگيرند، مگر اينكه در ارتفاع زيادي نصب شوند تا با سر برخورد نكنند(حداقل 2 متر از سطح زمين)
• چراغهاي ريلي :زيبايي اين چراغها در قابل انعطاف بودن نور آنهاست. چراغها ميتوانند داخل ريل خود به هرجا كه لازم باشد حركت كنند و ميتواننددر هر زاويه اي قرارگرفته، براي كارهاي هنري و مجموعه ها حكم چراغ سر پايين، نورافكن و نور سبكي را داشته باشند(براي روشن كردن چيزي برروي ديوار،چراغ رديفي را بازاويه ي 30 درجه نسبت به آن قراردهيد.)

نكاتي براي طراحي

هنگام طراحي نور براي يك اتاق به نكات زير توجه كنيد.

• فعاليت ها:در اين اتاق چه كارهايي انجام خواهد شد؟و مكان هر كاري دقيقا كجاست؟
• محاسن:چه خصوصياتي در اتاق نياز به تاكيد دارند؟ويژگيهاي جذاب معماري مثلا سر شومينه اي با شكوه يا سقفي مزين بايد غرق در نور شوند تا به چشم بيايند.
• معايب:چه چيزي بايد دور از توجه نگه داشته شود؟ايرادهايي مثل قناسهاي ساختمان يا ديوارهايي كه گچ كاري ناجوري دارند نبايد با نورپردازي به چشم بيايند.
• حال و هواي اتاق:جو مطلوب اتاق چيشت؟دراماتيك يا آرامش بخش؟مناسب براي كسب و كار يا روشن و بانشاط؟اين انتخاب ،شدت و مكان قرارگيري منابع نوري اتاق را تعيين ميكند.
• تعادل:آيا همه جاي اتاق بايد روشن باشد يا ميتوان آن را سايه روشن كرد؟كاري كنيد كه قسمت هاي سايه و روشن با هم تعادل داشته از كاربري اتاق نكاهند.
• قابليت تنظيم:براي اينكه نور اتاق براي چندين كار متفاوت مناسب باشد، توجه كنيد كه ميزان رذوشنايي زمينه كافي باشد و چراغهاي مستقل را بكار گيريد تا در مواقع لازم جا به جا شوند.
• تنوع:اگر در نقشه اي فقط از لوشترها و چراغهاي يكساني استفاده شود، آن نقشه كسالت بار و ناقص خواهد بود. چون اگر يك نوع چراغ جوابگوي تمام انتظارات باشد، چندان خوشايند نيست. در يك اتق، منابع گوناگون نور را بكار گيريد و از نمونه هاي خلاق، جديد و جذاب استفاده كنيد.
• سبك دكوراسيون :اطمينان حاصل كنيد كه منابع نور با سبك دكوراسيون اتاق همخواني داشته، مكمل آن باشد. اگرچراغي مثلا يك شمعدان پرنقش و نگار يا يك آباژور هنري، خيلي پرنور باشد، حتي ميتواند مركز توجه محسوب شود.

يافتن لوسترها و چراغهاي مناسب

داشتن يك نقشه ي خوب براي نورپردازي، قدم اول از يك جريان پيوسته براي روشن كردن يك اتق است. پس از تعيين نيازهاي يك اتاق به نور، قدم بعدي بر طرف ساختنت آن نيازهاست. اين كار معمولا هر سه نوع نور و همچنين نقشه اي دقيق ميطلبدحتي گاهي كمي تجربه هم لازم است.

حال كه با انواع نور مورد نياز در يك اتاق آشنا شديد، ميتوانيد لوستر و چراغ را هم انتخاب كنيد. از آن جا كه مهارت در محاسبات پيچيده ي يك طراح حرفه اي براي شما ضرورتي ندارد، همين آشنايي مقدماتي با انواع نور و چراغ هم ميتواند شما را در انتخاب آگاهانه ياري كند. كيفيت نور، زيبايي، استحكام و نور هر لوستر يا چراغ را در نظر بگيريد.همچنين به خاطر داشته باشيد كه هيچ نوري برآورنده ي تمام اهداف و يا جوابگوي تمام نيازها نخواهد بود.

چراغها به هر فرم، شكل، اندازه و سبكي كه به ذهن خطور كند وجود دارند و از مواد بسيار متنوعي ساخته ميشوند. در حقيقت، امكانات نامحدود است، نه فقط يك روش، بلكه روشهاي صحيح گوناگوني براي نورپردازي وجود دارد. با اين حال تمام اين امكانات به همان سه دسته ي اصلي منتهي مي شودوهنگام نورپردازي هرمكان بايد منابعي براي هر كدام از اين سه دسته انتخاب كرد تا از مجموع آنها توازن بين كاربرد و زيبايي برقرار شود.

چراغهاي مستقل

اين منبع نور، از چراغهاي پايه بلند سر بالا، تا آباژورهاي پايه كوتاه روميزي را در بر ميگيرد. گاهي چراغهاي مستقل به تنهايي آثار هنري بسيار زيبايي هستند. اما با توجه به سبك و قابليت هاي خاصشان، اساسا براي رفع نياز به نور استفاده ميشوند. چراغهاي سر بالا براي ايجاد نورمتمركزياسبكي مناسب ميسازد. چراغهاي مستقل ميتوانند هرجا كه مورد نياز باشند قرارگيرندو اتصالشان به برق هم پيچيده نيست. فقط بايد دوشاخه شان به پريز وصل شود. چراغهاي مستقل به دو گروه اصلي تقسيم شده است:چراغهاي سربالا. آباژورها.(در زبان انگليسي كلمه لامپ(LAMP)به معني چراغ مستقل معمول شده است، اما از نظر فني لامپ بخش توليد نور در داخل حباب است.)

چراغهاي سر بالا براي اتاق هايي با سقف مناسب بوده، منبع مناسبي براي نور زمينه محسوب ميسوند. چراغهاي سر بالا سقف اتاق را سطح انعكاسي عظيمي كرده، موجب ايجاد نور زمينه ي ملايمي درفضا ميشوند، كه براي حصول اين نتيجه رنگ سقف بايد سفيد يا يك رنگ روشن باشد.(رنگهاي تيره نور را جذب ميكنند.)ارتفاع چراغهاي سربالا، شدت و كيفيت نوربازتابيده از سقف را تعيين ميكند.چراغي كه نزديك به سقف باشد نور جمع ترومتمركزتري ايجادميكند. اما اگر اين چراغ با فاصله ي بيشتري از سقف قرارگيرد، نور بازتابيده ملايم ترخواهد بود.به طوركلي هرچه فاصله ي چراغ سربالا و سقف بيشتر باشد، دامنه ي روشنايي آن نيز گسترده ترخواهد بود.

آباژورها معمولا داراي يك قاعده يا پايه،كه به دوشاخه وصل است، يك لامپ و يك كلاهك هستند.سيم برق در داخل پايه استتار ميشود و شكل و جنس كلاهك تعيين كننده ي كيفيت و كميت نور ساطع شده است. راز زيبايي و چند كاره بودن آباژور در همين طراحي ساده نهفته ايت، چرا كه پايه و كلاهك از مواد بسيار متنوعي ساخته ميشود. همچنين كلاهك ميتواند نور لامپ را در هر جهتي هدايت كند، گرچه در بيشتر موارد براي ايجاد دامنه هاي ملايمي از نور، آن را به سمت پايين هدايت ميكند. هرچه دهانه كلاهك بازتر باشد، دامنه ي نور نيز گسترده تر خواهدبود.

چراغهاي سقفي

تاباندن نور از بالا به سمت پايين يكي از اصلي ترين روشهاي روشن كردن هر مكان است وچراغهاي سقفي، بسته به طرز نصب و قدرت لامپهايشان، هر سه نوع نور، يعني هم نور زمينه و هم نور متمركزو سبكي را ايجاد ميكنند.روشهاي بسياري براي نصب چراغ به سقف وجودداردو چراغهاي سقفي معمولا از شيشه ي مات و به اشكال هندسي و انحناهاي ساده ساخته ميشوندو اكثرا به جاي آويخته شدن از سقف، به آن ميچسبند. براي ايجاد روشنايي زمينه ي اتاق ميتوان از يك يا چند چراغ سقفي بهذه جست. از اين چراغها در مكانهاي پرتردد نيزاستفاده ميشود، مانندراهرو، آشپزخانه وحمام، به خصوص اگر ارتفاع سقف كم باشد. چراغهاي سقفي به پنج نوع مختلف تقسيم ميشوند كه نور هركدام كاربرد متفاوت و خاصي دارد:چراغهاي آويخته، شمعدانها،چراغهاي سر پايين، نورافكنها، چراغهاي ريلي.

چراغهاي آويخته از سقف، با توجه به مكان قرارگيري شان ممكن است نور زمينه يا نور متمركز ايجاد كنند. امكان دارد لامپ داخل حبابي مات قرارگيرد تا نور زمينه ي ملايمي در تمام اتاق منتشر شود، يا اينكه با قرارگرفتن در يك كلاهك، در جهت خاصي تابيده، نور متمركز توليد كند. چراغهاي آويخته ي كوچك در نقاط مختلف اتاق كاربرد دارندو يا حتي براي توليد نور بيشتر يا فقط جنبه ي تزييني در كنار هم قرار ميگيرند. در اين صورت چراغها ممكن است دقيقا يكسان و يا از نظر رنگ و شكل مشابه هم باشند.

شمعدان ها(كه در ايران معمئلا به آنها لوستر ميگوئيم.م.)چراغهايي آويخته با چندين شاخه هستند كه اين شاخه ها لامپها(ودر بعضي موارد شمعها)و همچنين تزئينات سبكي را نگه ميدارند. اين چراغها پرجلوه ترين نوع چراغهاي سقفي هستند. كيفيت نور حاصل از آ»ها بنا به تعداد، نوع و قدرت لامپها، سبك لوستر(بعضي از لوسترهاچندين شاخه يا حباب اسپرت دورتك تك لامپهايشان دارند.)و داشتن يا نداشتن ديمر متفاوت است. لوستر در هر اتاق يا مكاني زياد به چشم ميآيد و بايد به دقت انتخاب شود.

چراغهاي سرپائين چراغهاي سقفي كوچكي هستند كه دور از چشم روي سقف يا داخل آن جاسازي ميشوند تا نور را مستقيما رو به پايين و روي سطحي بيندازند. اين چراغها مكن است در كف اتاق كار گذاشته شوندو يا در پشت كتيبه ها به صورت مخفي و نيمه مخفي نصب شوندو براي تامين هر سه نوع نور مورد استفاده باشند، اما بيشتر براي ايجاد نور كانوني مناسب هستند.پرتو چراغهاي سر پايين بنا به شكل چراغ و نوع لامپ آن، از نظر پهناي دامنه ي تابش با هم متفاوتند. چراغهاي مخفي باريكترين پرتوهاي نور را ايجاد ميكنند. چراغهاي سرپايين معمولا براي تامين نور متمركز بالاي ميز كار، و يا براي تاكيد و جلوه گر ساختن نقطه يا جايي از اتاق نصب ميشوند. با اينكه اين نوع چراغ براي سقفهاي كوتاه كه آويزان كردن لوستر ممكن نيست مناسب است، اما نصب چراغهاي كاملا مخفي هم حدود 15 سانتيمتر فضاي خالي در بالاي سقف لازم دارد تا چراغ در آن جا گرفته، امكان تهويه ي مناسب فراهم شود.

نورافكن ها هم مانند چراغهاي سرپايين، منابع كوچكي هستند كه در شكل ها و طرحهاي بسيار متنوع موجود بوده، با قابليت تنظيم و تطبيق فوق العاده براي تمركز و تاكيد بر نقاط خاصي از اتاق مورد استفاده قرار ميگيرند. اين چراغها ممكن است در ديوارها، كف اتاق، سقف يا ستونهاي سرپهن جاسازي يا نصب شوند. ممكن است براي داشتن انعطاف زياد، به رديف يا به صورت تكي روي پايه اي كار گذاشته شوند. اين چراغها براي تامين نور سبكي بسيار مناسبند زيرا لامپ و پايه ي آن طوري طراحي شده كه به كمك هم پرتو دقيق و هدايت شده اي از نور ايجاد ميكند و ميتواند به هر طرف كه لازم باشد خم شود، بچرخد يا در هر زاويه اي بتابد. امام در مكانهاي بزرگ و وسيع از نور افكن ها براي تامين نور زمينه نيز استفاده ميشود كه براي اين منظور چراغها را طوري قرارمي دهند كه دامنه هاي هم پوشان نور ايجاد كنند. با اين شيوه نور محيطي توليد شده، از نور يكنواخت لوسترها و چراغهاي سقفي متداول، جالبتر ميشود.

چراغ ريلي معمولا به نوع خاصي از چراغها گفته ميشود، امام در واقع آنها تركيبي از نورافكن هاو چراغهاي سرپايين هستند كه با ترتيبي قابل تنظيم روي يك ريل سقفي سوار شده اند.از چراغهاي ريلي براي ايجاد نور زمينه، متمركز و سبكي استفاده ميشودچون قابليت چرخيدن و هدايت نور روي تكتك اشياء را در هر جهتي دارد. گاهي يك رديف چراغ هر سه نوع نوررا يك جابه جا ميدهد. ريل اين چراغها نيز به دو شكل موجود است:يا آماده است و از قبل يكي از انواع چراغها روي آن سوار شده استو يا خالي است و سيمهاي آزاد داردو ميتوان هر نوع چراغي را در طول آن نصب كرد.

چراغهاي ديواري

ديوار نيز مانند سقف، سطح در دسترس و كارآمدي براي نصب چراغهاست و چراغهاي مخصوص نصب شدن به ديوار در سبك هاي گوناگون و متفاوتي موجود هستند، از سبك سنتي و دوره اي گرفته تاآخرين طرحهاي روز. بعضي از اين چراغها نور را به سمت پايين،بالا، يا هر نقطه ي ديگري بر اساس شكلي كه دارند هدايت ميكنند. در بيشتر موارد، اين چراغها با ديواري كه آن را زينت داده اند هماهنگ ميشوند و با استفاده از آن به عنوان يك سطح انعكاسي، به منبع نامحسوس نور محيطي در اتاق مبدل ميشوند. بر خلاف چراغهاي سقفي كه معمولا نوري يكنواخت ايجاد ميكنند، چراغهاي ديواري ميتوانند دايره هايي از نور يا سايه روشنهاي هنري ايجاد كنند.

شمعدانهاي ديواري شكل متداولي از چراغهاي ديواري هستند. زماني اين چراغها ديواركوبهاي تزييني بودند كه شمع در آن ها جاي ميگرفت، اما امروزه ديگر لامپ دارند. بعضي از مدلهاي شمعدانها لامپهايي به شكل شمع دارند. اگر قراراست اين لامپها روشن باقي بمانند، براي از بين بردن زنندگي نور آن، از لامپهاي كم وات استفاده كنيد. شمعدانهاي ديواري معمولا جفتي استقاده ميشوند كه در اين صورت به دليل طاحي شان از نقاط چشمگيراتاق به شمار ميروند. همچنين اگر در دو طرف مبلمان مانند ميز تحرير يا تخت، و يا اجزاء معماري مانند شومينه يا درقرار بگيرند، قرينگي و گيرايي را القا ميكنند.نورافكنهاي ديواري، كه گروه ديگري از چراغهاي ديواري هستند، معمولا در بالاترين نقطه ي ديوار رو به پايين نصب، سراسر ديوار را با نوري يكنواخت و بدون تغيير و ملايم روشن ميكنند. اگر ديوار كاملا صاف و به رنگ روشن باشد، قابليت انعكاس آن بيشتر بوده، نتيجه ي بهتري حاصل ميشود.

قواعد هماهنگي

چراغها بايد با مبلمان اطرافشان، چه كاناپه و ميز و چه منابع ديگر نور، هماهنگ باشند. در ضمن بايد سازگار و مكمل سبك دكوراسيون منزل نيز باشد. اين نكات را به خاطر بسپاريد:

• چراغهايي كه نزديك به هم قرارميگيرند بايد از نظر شدت و مقدار نوري كه مي تابانند تقريبا يكسان باشند. براي مثال آباژور پايه بلندي كه كنار آباژور كوتاهي قرارميگيرد، تاثير آن را زا بين ميبرد. و نور توليد شده از دو آباژور متفاوت و چه بسا متضاد است. اين موضوع در مورد شمعدانهاي ديواري كه بايد سبك و نور همساني داشته باشند نيز صادق است، بخصوص اگر در دو طرف اجزاء معماري يا تزئيني مانند شومينه، آينه،ميز تحرير يا رد قرارگرفته باشند.
• اندازه ي چراغ ها يا آباژورها را متناسب با اندازه ي مبلماني كه در اطراف آن است انتخاب كنيد نه بر اساس اندازهي اتاق. اگر در فضاي كوچكي كاناپه ي بزرگي نهاده شده، آباژور روميزي بزرگي با كلاهك پهن با آن همراه كنيد. بالاي ميز غذاخوري سنگين وستبر، لوستر با شكوهي بياويزيد. يك كاناپه ي منحني ظريف را با آباژور روميزي يا ايستاده ي مشابه خودش جفت و جور كنيدودر دوطرف يك شومينه ي سنگي ستبر، شمعدان هاي سنگين بكار گيريد.
• به سبك دكوراسيون اتاق پايبند باشيد. اگر سبك انتخابي حالتي روستايي دارد از آباژورهايي با مواد ساده و ابتدايي مانند ظروف سفالي و گلدان هاي سنگي استفاده كنيد. براي يك محيط رسمي چراغهاي مناسب و رسمي بامواد درجه يك و كلاهك موقر و متين برگزينيد. در دكوراسين اتاقي كه به دوره خاصي مربوط ميشود، مثلا اتاقي با مبلملن مدرنيستي و هنر دكو، از وسايل قديمي يا بازسازي شده ي مشابه يا تداعي كننده ي آن سبك استفاده كنيد.
• براي اينكه چراغي با وسيله اي در اتاق جفت و جور شود، بايد تشابهي باآن وسيله داشته باشد. يك ميز غذاخوري شيشه اي يا مرمرين امروزي با چراغي كه هم شكل يا هم جنس آن باشدكامل تر ميشود. به عنوان مثال، يك ميز شيشه اي گردبالوستر شيشه اي گرد جفت و جور است، يا لوستر آويخته از بالاي يك ميز مربع مرمرين بايد شكلي هندسي داشته باشد. در دوطرف يك كمد جلادار شرقي نصب چراغ ديواري به سبك فانوس بهتر است.
• دقت داشته باشيد كه از جزئيات دكوراسيون و مبلمان در صورت امكان بهره مند شويد. طرح يا رنگ پارچه هاي موجود در اتاق را با كلاهك آباژورها هم رنگ يا همگون كنيد، يا زا حاشيه ي بالشها يا پرده ها به لبه ي كلاهك آباژورها بچسبانيد. در دوطرف آينه اي طلايي، شمعدانهاي طلايي به ديوار بزنيد، سرپرده ي فلزي نقش برجسته اي را با شمعدان نقش برجسته هماهنگ سازيد، يا در آشپزخانه چراغي با كلاهك استيل را مكمل كابينتهاي استيل كنيد.

نورپردازي بخشهاي پركار در خانه

نور روشن و متمركز يكي از عوامل مهم بخشهاي پركار در منازل است. چنين نوري باعث هوشياري، تمركز و حتي سلامت ما در برابر كارهاي خطرناكي چون خردكردن سبزيجات با يك چاقوي تيز ميشود. بنابراين در جاهايي كه مرتبا كارهاي دقيق و حساس انجام ميپذيرد، مانند اتاق كار يا مطالعه، آشپزخانه و حمام، نور متمركز يا كانوني مناسبتر است. نور متمركز چه از يك آباژور باشد و چه از يك چراغ مخفي، برروي سطح مورد نظردرجهت خاصي پرتو مياندازد. با اين همه قرار گرفتن چراغها در جاهاي صحيح و نيز انتخاب درست چراغها، دربخشهاي پركارمنازل، آرامش بصري را به ارمغان ميآورد. چراغ بايدطوري قرارگيرد كهنور زننده، بازتاب يا سايه ايجاد نكند.اگر شخص در سايه ي خودش مشغول به كار باشد، يا نور از چيزي در نزديكي او منعكس شود، يا نورچشمش را بزند، پس نورمتمركزچه فايده اي به حال او دارد؟براي درك اين موضوع به ساختمان چشم انسان توجه كنيد. مردمك چشم خود به خود درنور كم متسع و درنورزيادجمع ميشود. اگر نور متناوبا كم و زياد سود، ماهيچه هاي چشم خسته ميشوند. بنابراين نور مترمكز روشن در اتاقي نيمه تاريك زيان آور است. در چنين نوري نميتوان روي كاري تمركز كرد و دائما حواس شخص متوجه قسمتهاي تاريك ميشود. براي جلوگيري از خستگي چشم، نور زمينه يا طبيعي بايد در قسمتهاي پركار منزل تعادل ايجاد كنند. از نظر روانشناسي، مجموعه ي متعادلي از انواع نور محيط ملايمتري براي كار ايجاد كرده، باعث دلچسبي و زيبايي اتاق ميشود.

مهمترين قسمتهاي پركارخانه، آشپزخانه، اتاق كار يا مطالعه و حمام است. با اين حال اگر ميز يا كامپيوتري در گوشه اي ار اتاق نشيمن قراردهيم، آن گوشه را به مكاني پركار تبديل كرده اين، گاراژ يا زيرزمين هم مكن است براي يك تعميركار مكان مناسبي باشد. اين مبحث، به اين سه مكان عمومي ميپردازد، بنابراين پيشنهادي ارائه شده درآن مكان است براي بخشهاي پركار منزل شما هم مفيد باشد.

آشپزخانه:پركاترين قسمت هرخانه اي آشپزخانه است كه هر روز در آن نگه داري ،آماده سازي و پخت غذا صورت ميگيرد. علاوه بذ آن، آشپزخانه محل دورهم جمع شدن و صحبت هاي معمولي يا غذاخوردن اعضاي خانواده است. پس هم نور زمينه و هم نورمتمركزموردنياز است، به دليل ثابت بودن مكان كابينت ها ولوازم آشپزخانه، مدل نورپردازي محل آماده سازي غذايي هم معمولا ثابت است. در چنين جاهايي كه از آلات برنده استفاده ميشود، آب جوشانده ميشود، گازولوازم برقي روشن ميشود، ايمني اهميت به سزايي داشته، وجود نور متمركزوموثرضروري است. سايه ي بيجا با نوري كه لحظهاي چشم را بزند، ممكن است موجب بروز حوادثي شود. به علاوه، رنگ نور به طورقابل ملاحظه اي چهره ي غذاي درست شده را تخت تاثيرقرارميدهد.

از جاهاي محدود آشپزخانه هم ميتوان حسن استفاده كرد. در مكانهايي كه براي آماده سازي موادغذايي استفاده ميشود، چراغهاي آويخته يا مستقل دست و پاگيرهستنداما چراغهاي سرپايين،مخفي و چراغهايي كه زير كابينت ها نصب ميشوند، معمولا بهترين نوع چراغ براي نور متمركز است. اين چراغها بايد زير كابينت هاي ديواريدر قسمت جلو نصب شوندنه به ته آن،چون اگراين چراغها به ته كابينت نصب شوند، نورشان ازديوار منعكس شده روي سطح كار نميافتد. در ضمن اگر اين چراغها به ته كابينت نصب شوند، نورشان ازديوار منعكس شده روي سطح كار نميافتد. در ضمن اگر چراغها به ته كابينت نصب شوند، سايه ي بدن يا دست را روي سطح كار مي اندازند وازايمني ميكاهند. بنابراين محل قرارگيري اين چراغها اهميت زيادي دارد و معمولا همان روش قديمي آرمون و خطا را ايجاب ميكند.

نور پردازي مخفي

نور متمركز در آشپزخانه، ترفند تزئيني خوبي پديد آورده كه در جاهاي ديگر منزل نيز براي زيباسازي قابل استفاده است. از اين ترفند با نام نور پردازي مخفي ياد ميكنيم. مفهوم نورپردازي مخفي را ميتوان از آشپزخانهبه اتاق های دیگر تعمیم داد. این نوع نورپردازی به خصوص برای سقف و زیر طبقه ی ویترین ها مفید است. به یاری تجسم خود جاهایی را که احتمالا برای نصب چراغ های مخفی مناسب هستند

پیدا کنید. این کار به یاری انواع متنوع لامپ ها و چراغهایی که برای نورپردازی مخفی کاربرد دارند، زیاد مشکل نخواهد بود.

• برای روشن کردن سطح کار در زیر کابینت یا قفسه، یک ردیف لامپ فلورسنت یا هالوژن ببندید.
• برای ایجاد نور بدون سایه برای کارهای دقیق، در هر اتاق زیر قفسه ها یا بالای سطوح کار نورافکن کوچکی نصب کنید.
• روی تاج کابینت یا کتابخانه، و حتی تکه های بزرگ مبلمان مانند کمد، یک ردیف چراغ کار بگذارید. نور این چراغ ها از سقف باز تابیده، نور زمینه ی مناسبی تولید می کند.
• در داخل کابینت و کمد چراغ هایی نصب کنید که هنگام باز شدن در کمد خود به خود روشن شوند.
• زیر طبقه های ویترین چراغ ببندید تا اشیاء داخل آن را روشن کند.

بالای سطوح آشپزی ن چراغ ها را زیر هود یا به سقف، هم به صورت مخفی و هم روی ریل رو به پایین نصب کرد. سینک ظرفشویی و جاظرفی هم به روشن شدن نیاز دارند، با این که شاید این مورد ضروری به نظر نرسد، چون گاهی سینک جلوی پنجره ی آشپزخانه کار گذاشته می شود. اما تشخیص دقیق تمیز بودن ظروف یا لکه های آب جوش خیلی مهم است. در روزهای ابری هم باید نور کافی و جایگزین این نور طبیعی وجود داشته باشد. درضمن به خاطر داشته باشید  که سطوح صیقلی مانند استیل یا کاشی نور را منعکس می کند، درصورتی که مواد تیره تر مانند گرانیت یا سنگ لوح نور را جذب می کنند. پس شاید چراغ های بیشتر یا لامپ های پرتوان مورد نیاز باشد.

از آن جا که چراغ های آویخته برای ایجاد نور متمرکز مناسب نمی باشند، می توان به عنوان منبع نور زمینه از آنها بهره جست به شرطی که به درستی انتخاب و نصب شوند مثلا یک رشته چراغ که با محاسبه ی دقیق ارتفاع در یک راستا آویخته شده، موجب مزاحمت نشوند. یا این که می توانند در قسمت غذاخوری جنبه ی تزیینی داشته باشند. مخصوصا اگر میز غذاخوری از سطح کار مجزا باشد. برای ایجاد نور زمینه می توان چراغ های لوله ای شکل را پشت تاج کابینت های دیواری نصب کرد تا سقف آشپزخانه را غرق در نور کنند.

اتاق مطالعه/ کار

امروزه کامپیوترهای خانگی در بسیاری از خانه ها جزو لوازم اصلی محسوب می شود. کامپیوتر چه در اتاق کار قرار گیرد و چه در گوشه ای از اتاق نشیمن، به هر حال باید جای ثابتی داشته باشد. کسی که پشت کامپیوتر می نشیند باید کی بورد، مانیتور و یادداشت های کناردستش را به روشنی ببیند. نور کانونی یعنی دایره کوچکی از نور متمرکز، ضروری است اما به دقت بیشتری نیاز دارد. چراغ مولد چنین نوری باید بازوی تاشو داشته باشد تا نور را روی کی بود بیندازد نه روی صفحه مانیتور. در عین حال، نور باید روی کاغذ یادداشت بیفتد بی آنکه چشم را بزند. خود منبع نور هم پوشیده در کلاهک بوده و در معرض دید کاربر کامپیوتر نباشد.

خوشبختانه چراغ های مولد نور متمرکز، با بازوها و سرهای قابل انعطاف در دسترس همگان هستند و هم از فاصله ی نزدیک و هم از کمی دور تر می توانند نور متمرکز ایجاد کنند. پرطرفدارترین نوع این چراغها معمولا چراغ مطالعه های قابل انعطاف هستند که امتیازشان قابلیت تنظیم فوق العاده است. این چراغ ها در مواقع لازم توانایی چرخیدن، خم شدن و کج شدن را دارند. بهترین نمونه ی متداول، چراغ مطالعه با بازوی معلق است یعنی چراغی با بازوی بلند لولادار که در مدل های بی شمار موجود است. بعضی از این چراغ ها پایه ی سنگینی دارند، اما بعضی دیگر  باید با جفت و بست به کف میز بسته شوند. دیگر انواع این چراغها به کمک بازوهای متحرک و لولادار، اتصالات متحرک، بدنهی قابل انعطاف یا کلاهک های گوناگون قابل تنظیم هستند. باوجود این امکانات با تغییر موقعیت شما، نور نیز امکان جابجایی دارد.

برای جلوگیری از ایجاد سایه ی بدن روی سطح کار، قراردادن منبع نور متمرکز در مکان صحیح حائز اهمیت است. برای این کار چراغ را در نقطه ی مقابل دست غالب تان روی میز در فاصله ای قرارداهید که نور به صورت مورب از بالای سمت راست یا چپ (بنا به چپ دست یا راست دست بودن آن) روی میز بیفتد. درضمن دقت کنید که نور چراغ از صفحه مونیتور منعکس نشده، موجب آزار چشم نشود. برای جلوگیری از آن، باید مانیتور را در زاویه ی مناسبی  نسبت به پنجره قرار دهید و با نصب پرده ی عمودی یا مات، بدون آن که از نور اتاق کاسته شود، تابش آفتاب را کنترل کنید.

برای رفع تمام نیازها به نور، فقط به نور متمرکز بسنده نکنید، وگرنه زود خسته می شوید. به خاطر داشته باشید که چشم انسان با تغییر نور روشن به ملایم راحت تر و با تغییر نور به تاریکی دشوارتر تطابق می یابد. بنابراین بهتر است اطراف خود را با نور زمینه ای که خیره کننده نباشد روشن کنید. درجاهایی که کامپیوتر وجود دارد، استفاده از چراغهایی که رو به بالا نور می اندازد نور می اندازد توصیه می شود، چرا که احتمال انعکاس نور از مانیتور و خدشه دار شدن تصویر از بین می رود.

حمام: نورپردازی در حمام هم کاری جدی است و هم ذوقی. جدی از آن لحاظ که هر روز در حمام فعالیت های بهداشتی مهمی صورت می گیرد، و ذوقی از آن جهت که وقتی شدت نور چراغ ها را کم کنیم، حمام به مکانی دنج و آرامش بخش تبدیل می شود. به علاوه، با وجود سطح براقی که در حمام اجتناب ناپذیر هستند،این مکان به نور زمینه ی حساب شده ای نیاز دارد تا گوشه های تیز ملایم تر به نظر آیند.

دراطراف سینک دستشویی و آینه برای اصلاح صورت، شستشو و آرایش به نور روشن و کافی نیاز دارید. این نور باید چهره را از روبه رو و نیم رخ روشن کند و روی صورت بتابد نه توی آینده.

نصب فلورسنت لوله ای باریک و مات یا مخفی در پس نورگیر کرکره ای، و یا یک ردیف لامپ التهابی مات در بالای آینه می تواند مفید باشد. با این حال نور درخشان هم ممکن است چشم را بزند. چراغ های توکار در سقف حمام هم روش دیگری است که در صورت نصب درست، نورخوبی می پراکند. اگر چراغ بالای کابینتی با درآینه ای نصب شده باشد ممکن است روی سطح زیرین سایه بیندازد. معمولا اگر نور از پشت آینه ای که با دیوار فاصله دارد به سقف، دیوارها و کانتر تابیده و از آن ها منعکس شود، و یا لامپ ها در دو طرف آینه به ردیف از بالا به پایین نصب شوند، نورپردازی تاثیرگذاری در حمام خواهید داشت.

روش های خنثی کردن نور خیره کننده

کارهای دقیق به نور قوی که با نور زمینه هماهنگ باشد نیاز دارند. نور خیره کننده پدیده ی جانبی مزاحم و گاه خطرناک نور روشن مورد نیاز در محیط های پرکار است. نور خیره کننده معمولا از تابیدن آفتاب از پنجره ای بی پرده یا به وسیله ی منبع عریان نور مصنوعی، چراغهایی با طراحی نادرست، نور شدید تابیده از جهتی خاص، یا تضاد چشمگیر بین بخش سایه و بخش روشن یک مکان ایجاد می بوشد برای کنترل نور خیره کننده این نکات را رعایت کنید:

• به پنجره ها پرده ای از پارچه نیمه ضخیم یا ضخیم بزنید تا با بالا و پایین کشیدن آن از خیره کنندگی نور بکاهید.
• منابع نور مصنوعی را با کلاهک مناسب بپوشانید تا درخشش آن را کنترل کرده ملایم تر سازد. به هنگام استفاده از چراغی که در جهتی خاص نور می افکند، دقت کنید که لامپ کاملا از دید پنهان باشد چون حتی اگر گوشه ای از آن دیده شود، نورش چشم را خواهد زد.
• نور را از دو یا چند جهت بتابانید.
• برای رفع تضاد واضح حاصل از نور متمرکز در اتاق، نور زمینه ی ضعیفی ایجاد کنید. برای کارهای دقیق، شدت نور در سطح کار نباید بیش از پنج برابر شدت نور در قسمت های تاریکتر باشد. نسبت یک به ده ابدا مناسب نیست.

به جز قسمت سینگ دستشویی، بقیه ی قسمت های حمام به نور قوی احتیاج ندارند. نور فقط باید به اندازه یا باشد که انجام امور روزمره میسر شود. چراغ های سرپایین مخفی، ستون های نامحسوس نور ایجاد می کنند و این نور از آینه ها و کاشی دیوارها باز می تابد. یک کلید دیمر دارد می تواند با کم کردن نور حال و هوای حمام را آرامش بخش کند و یا با بیشتر  کردن نور امکان مطالعه در داخل وان را مهیا سازد. پنجره های رو به آسمان هم نور طبیعی به حمام می بخشند. چراغ کوچکی داخل کابینت حمام، که با باز شدن در کابینت روشن می شود، برای خواندن برچسب مواد آرایشی و دارویی کافی است. توالت نیز، چه داخل کابینی جاسازی شده چه درفضای باز حمام قرار گرفته باشد باید به خوبی روشن باشد.

ایمنی در حمام موضوع مهمی است. بسیاری از چراغها برای استفاده در مجاورت آب طراحی شده اند. به طور کلی، باید از به کارگیری چراغهای مستقل، آویخته یا تاشو خودداری و از پریزها، کلیدها و سیم های استاندارد استفاده کنید. برای مراجعات شبانه به حمام، مثلا پرکردن لیوانی آب یا رفتن به توالت، چراغی با نور کافی برای این امر تعبیه کنید.